Çikolatanın tarihçesi nedir? Çikolatanın faydaları nelerdir, ne işe yarar? Çikolatanın sağlık açısından zararı var mıdır? İşte, çikolatanın tarihçesi, faydaları ve zararları gibi bir yazı dizisini sizler için araştırdık. O halde buyrun içeriğimizi hep birlikte göz atalım ve aradığımız cevapları birlikte bulalım.

İnsana en fazla mutluluk veren yiyeceklerin başında gelen çikolata, sıcakken çevreye yaydığı o muhteşem kokuyla büyülüyor. Aşık olma duygusuna benzer bir duygu veren bu tat, efsanevi Maya kültürünün bir mirası. 

Çikolatanın Faydaları Nelerdir?

1. Kakao, içeriğindeki ‘anandamine’ adlı madde sayesinde sinir sistemini uyararak gevşeme ve rahatlama sağlıyor, pozitif düşünmeye yönlendiriyor.
2. Ayrıca aşık olduğumuz zaman beynin salgıladığı moleküle çok benzeyen bir madde üreterek, mutluluk veriyor. 
3. Çikolatanın ana maddesi olan kakao, flavonoid kaynağı. Antioksidan etkili  bu madde, yaşlanmayı geciktiriyor.
4. Çikolatada bulunan bir madde damarlardaki duvar içi sertleşmeyi önleyerek damar tıkanıklığını en aza indirgiyor.
5. Diyet uzmanlarının yaptığı bir araştırmaya göre günde 16 gram çikolata yemek bu hastalıklara yakalanma riskini ortadan kaldırıyor.
6. Çikolatanın içeriğindeki kateşin adlı madde güçlü antioksidanlar içeriyor. Harvard Üniversitesi araştırmacılarına göre çok sık çikolata yiyenler, yemeyenlere oranla ortalama bir yıl daha fazla yaşıyor.
7. Çikolatada bulunan tanin, flor ve fosfat gibi maddeler dişlerin çürümesini önlüyor. Japonya’da Osaka Üniversitesi’nde yapılan bir araştırmaya göre kakao, diş çürüklerini önlemede en yetenekli diş macunlarından bile daha etkili.
8. Çikolata potasyum ile tansiyonu dengeliyor, fosfor ile sinir sistemini uyarıyor, demir ile anemi riskini azaltıyor.
9. Çikolatada bulunan bioflavonoid adlı madde kan dolaşımını hızlandırarak damar içi duvarlarının elastik olmasını sağlıyor ve kılcal damarların çatlamasını önlüyor.
10. Çikolatada bulunan az miktar kolesterol, sağlığımız için zararlı değil. Aksine kakao yağı kötü kolesterolü düşürüyor. Bitter çikolata kolesterol içermiyor.
11. Çikolatanın insana moral vermesinin, insanı mutlu etmesinin bir başka nedeni de, ‘endorfinler’in salgılanmasına neden olması. ‘Endorfinler’, beyinde bulunan doğal uyutuculardır. Dolayısıyla ağrıyı da azaltma etkisi var.
12. Çikolata depresyonu hafifleten mutluluk hormonu ‘serotonin’in düzeyini de yükseltiyor. Adet dönemine yakın, kadınlarda ‘serotonin’ hormonunun düzeyi oldukça düşüyor. Çikolata bu hormonun düzeyini yükselttiği için depresyona da iyi geliyor. Bu nedenle doktorların reçetelerinde de yer alıyor. 

Çikolatanın Tarihçesi

7’ den 70’e hemen herkeste tutku derecesinde bir yeme isteği uyandıran  çikolatanın yolculuğu balta girmemiş tropik ormanlarda başlıyor. Çikolatanın hammaddesi olan kakao ağacı, boğucu sıcakların ve nemli ortamlarda büyüyen ağaçların gölgesinde, denizden 500-800 metre yükseklikteki yerlerde yetişiyor. Yenilebilir çikolatayı kimin bulduğu bilinmiyor. Ancak 1848 yılında J.S. Fry adlı birinin ‘chocolat delicieux e manager’ markasıyla piyasaya bugünkü çikolatanın ilk örneğini çıkardığı biliniyor. İsviçreli fabrikatörler Daniel ve Henry Nestle ilk sütlü çikolatayı ise bundan 25 yıl sonra üretti.

Kaliteli bir çikolatanın içeriğinde en az % 30 kakao bulunmalı. Bu miktar yükseldikçe çikolatanın da kalitesi artıyor. 100 gr bitter çikolata 515 kalori, sütlü çikolata 545 kalori, fındıklı çikolata 543 kalori, beyaz çikolata (içeriğinde kakao bulunmuyor, sadece kakao yağı içeriyor) 537 kalori içeriyor. 100 gr sütlü çikolata 262 mg kalsiyum içeriyor. Aynı miktar bitter çikolatada 300 magnezyum ve 10 gramında 3,3 gr yağ bulunuyor. Sütlü çikolatanın yüzde 44.5’i şeker, yüzde 22’si süt tozu, yüzde 15’i kakao kütlesi, 18’i kakao yağı, yüzde 0.47’si lesitin, yüzde 0.03’ü ise etil vanilindir. 

Çikolata Zararlı Mı?

Uzun yıllar içerdiği yağ miktarı ile kilo aldırdığı, kalp-damar hastalıklarına davetiye çıkardığı şeklinde suçlanan çikolata artık aklandı. Bilim adamlarının mutluluk aşılayan besin olarak adlandırdıkları bu çok sevilen lezzet, sağlığımıza sağlık katıyor.

1. Daima iyi marka çikolataları tüketin.
2. Satın aldığınız çikolatanın etiketini mutlaka okuyun.
3. Çikolatayı ısı ve ışıktan uzak tutmak için daima alüminyum folyoya sararak koruyun.
4. Sütlü çikolatanın dayanma süresi 6-8 ay, bitter çikolatanın ki ise 18 aydır.

Kakao Çekirdekleri Nasıl Çikolataya Dönüşür?

Kakao çekirdeği toplandıktan sonra özenle temizlenip kurutuluyor. Uygun sıcaklıktaki tablalarda kavrulan çekirdekler kırılıp kabuklarından ayrılıyor. Bu aşamadan sonra kakao çekirdekleri 2 kez öğütülüyor. Elde edilen kakao kitlesi, çikolata, kakao yağı ve toz kakao için ayrılıyor. Toz kakao işlemi için tekrar bir öğütme işlemi gerçekleşiyor. Kakao yağı için presleme işlemi yapılıp yağ, kakao zerreciklerinden ayrılıyor. Çikolata yapımı için ayrılan kakao ise öncelikle diğer kakao çeşitleri ile harmanlanıyor. Ardından tekrar öğütülüp inceltiliyor. Çeşidine göre ekstra malzemelerle karıştırılıp kalıplara dökülüyor. Katılaştırıldıktan sonra paketleniyor. 

Eski Dünya‘ya kakao çekirdeklerini Hernando Cortez adında bir İspanyol getirmiş. 1519 yılında Meksika‘ya geldiğinde Aztek Kralı 2. Montezuma ona ‘Xocoltl’ adını verdikleri bir içecek ikram etmiş. Güzel kokulu ancak zehir gibi acı olan bu içeceği Avrupa‘ya götürmüş. Avrupalılar başlangıçta bu içeceği pek sevmemiş. Gerçi tatma şansına sahip olanlar saray mensupları ve saraya yakın olan kimseler. Çok daha sonraları kakaodan hazırladıkları bu içeceği süt, vanilya, tarçın ve balla tatlandırarak farklı bir içecek hazırlamışlar. Bu formülü ilk bulanlar ise keşişler. Uzun yıllar bunun formüllerini sır gibi sakladılar. Ancak iş bilir tüccarlar, Yeni Dünya‘dan getirdikleri kakaoyu Avrupa‘ya yaymak için seferber oldu. 

Çikolata dükkanları açılıp çoğalmaya başladı. Bunlardan ilki 1657 yılında Londra‘da açıldı. Onu kısa sürede Avrupa‘nın belli başlı merkezlerindeki benzerleri izledi. Bugün bildiğimiz çikolata ise Avrupa‘da endüstri devrimiyle birlikte, kakao çekirdeklerini öğüten makinelerin bulunmasından sonra üretilmeye başlandı. Hollandalı Van Houten firması 1828 yılında çekirdeklerden kakao yağını çıkarıp, hoş kokulu, tadı sert olmayan bir içecek yapmayı başardığında, çikolata konusunda gerçek bir devrim gerçekleşmiş oldu. 

Kuvertür Çikolata Yenir Mi?

Kuvertür çikolata, yüksek oranda kakao içeren ve genellikle profesyonel olarak tariflerde kullanılan bir çikolata türüdür. Ancak kuvertür çikolatayı diğer çikolatalar gibi yemek de mümkündür.

Tarihi Geçmiş Çikolata Yenir Mi?

Genellikle sütlü çikolatalar 1 yıl, bitter çikolata 2 yıl, yüksek oranda kakao içeren dark çikolatalar ise 5 yıla kadar tazeliğini korur. Son kullanma tarihinin geçmiş olması, çoğu zaman çikolatanın bozulduğu anlamına gelmez. Eğer tadında ve görünümünde değişiklik yoksa, tarihi geçmiş çikolata yenebilir. Ancak tadında farklılar varsa, yapısı bozulduysa kesinlikte tüketilmemelidir. 

Peki çikolatanın aslında kakaonun bize yararı var mı?

Kakaonun bizim için en yararlı kısmı içerisinde bulunan flavanoidlerdir. Bu maddeler antiinflamatuar, antioksidan ve antimikrobik etkilere sahiptirler. Doğada bu içeriğe en yüksek miktarda sahip bitkidir. Ayrıca içeriğindeki tannik asit sayesinde mikropları öldürebiliyor hem de tükürüğümüzdeki asiti dengelemede yarar sağlayabiliyor.

Peki yediğimiz her çikolata bu kadar yararlımı?

Tatbikî hayır!!! Çikolata içerik olarak kakaonun dışında süt, yağ ve şeker içeriyor. Şekerin ne kadar zararlı olduğunu artık tartışmamıza gerek yok sanırım. Çikolatadan yani kakaodan bahsedilen fayları sağlayabilmemiz için en az %70 kakao içeriğine sahip bitter çikolataları tercih etmemiz gerekmektedir.

Peki çikolatayı bizim için vazgeçilmez kılan nedir? Çikolata niçin bağlılık yaratmaktadır?

Bu sorunun cevabı son dönemlerde duymaya alışık olduğumuz bağırsak bakterileri😊 bağırsağımızda yaşayan iyi bakteriler (probiyotikler). Çikolata sonrasında hissettiğimiz mutluluk hissi için gerekli nörotratransmitter maddeleri sadece bağırsağımızda bulunan bakterilerin kakao tüketimi sonrası üretebileceği belirlenmiştir. Ayrıca çikolata tüketimi sonrasında sağlığımıza yararlı birçok yan üründe üretmeye devam ettikleri bildirilmiştir. Hatta inanmayacaksınız düzenli bitter çikolata tüketen insanların ara sıra tüketenlere oranla daha sağlıklı bir vücutları ve mikropları olduğu da bildirilmiştir.

Kısacası kendimiz ve sevdiklerimiz için ez az %70 kakao içeren bitter çikolatanın tüketilmesi bizi mutlu ettiği kadar vücudumuza mutlu edebilir. Çocuklarımız bitter çikolata tadına alıştırarak sağlıklı bir atıştırmalık tercih etmiş olabiliriz.

Bitter Çikolatanın Faydaları

• Bitter çikolata üzerinde yapılmış pek çok araştırma vardır. Bu araştırmalar özellikle kakao oranına bağlı olarak en az %60-70 oranında kakao içeren ve ölçülü olarak tüketilen bitter çikolatanın sağlık üzerinde birtakım faydalar sağlar. Bu faydalardan birkaçı şöyledir:
• Bitter çikolata içerisindeki kakao maddelerinin etkisiyle çok güçlü bir antioksidan kapasitesine sahiptir. Ham kakao içeriği ne kadar yüksekse antioksidan içeriği o kadar yüksektir denilebilir. Kötü kolesterol yani LDL üzerinde yapılan çalışmalarda bitter çikolata ürünlerinin lipit kolesterol seviyesini düşürdüğü gözlemlenmiştir. Aynı zamanda yüksek antioksidan içeriğinden dolayı vücuttaki toksinlerin atılmasına da destek olur.
• Bitter çikolatanın yüksek tansiyon hastalığına iyi geldiğine dair çalışmalar da vardır. Bitter çikolata içerdiği zengin flavonoid ve epikateşin maddesi sayesinde nitrik oksit üretimini destekler. Artan nitrik oksit damarların genişlemesini sağlar ve böylece kan basıncı düşer. Bu da tansiyonun düşmesini sağlar. Böylece bitter çikolatanın damar sağlığında önemli bir yere sahip iken yüksek tansiyon ve buna bağlı oluşabilecek hastalıkların risklerinin düşürülmesinde de etkisi vardır.
• Öte yandan nitrik oksit sentezinin desteklenmesi yağ asidi sentezinin azaldığı, glikoz ve yağ oksidasyonunun yani yıkımının ise arttığı yapılan çalışmalarda belirtilmiştir. Aynı zamanda kakao tüketimi bazı sindirim enzimlerini destekler. Bu durumda bitter çikolata içerisindeki maddelerin etkisi ile yağ oluşumunu azaltır ve kilo kontrolü üzerinde olumlu etkileri vardır. Bu bağlamda bitterin faydaları olarak sayılabilecek bir diğer özelliği obezite riskini düşürücü etkisidir.

• Kalp hastalıklarında da bitter çikolatadaki kakao oranının iyileşme faktörlerini destekleyici özellikleri vardır. Genellikle kalp hastalarında yüksek çıkan ve halk arasında kötü kolesterol olarak bilinen LDL kolesterol bitter çikolatanın içerisindeki flavonoidler ve antioksidan içeriği sayesinde düştüğüne dair pek çok çalışma vardır. Aynı zamanda yine halk arasında iyi kolesterol olarak bilinen HDL kolesterolün de bitter çikolata tüketimi ile orantılı olarak yükselmiştir. Ateroskleroz olarak bilinen damar tıkanıklığı hastalığı kalp hastalığının bir önceki evresi olmakla beraber bu kan yağ değerlerinin iyileşmesi damar tıkanıklığı riskini de düşürür. Bu bilgiler özellikle kalp hastalığında etkili olan kan lipit seviyelerinin bitter çikolatanın kontrollü tüketimiyle sağlıklı seviyelere getirilmesinde etkili olduğunu gösterir.
• Bitter çikolatanın fayda sağladığı bir başka alan ise insülin direncidir. İnsülin hormonu kanda şeker oranı arttığında devreye girerek kan şekerini düşürür. Bu işlemin sekteye uğraması durumunda kan şekeri artar ancak sağlıklı kan şekeri düşüşü sağlanamaz. Bu durum insülin direnci olarak tanımlanabilir. İnsülin direnci durumunda bitter çikolatanın içerdiği kakao ve flavonoidler dolaylı yoldan insülinin işlevlerini düzenleyerek kan şekerinin sağlıklı seviyeye getirilmesini sağlar. Ancak burada insülin ve şeker bağlantısından dolayı bitter çikolatanın tüketim miktarına dikkat edilmelidir. Küçük porsiyonlarda tüketildiğinde bu fayda görülmekle beraber fazla tüketildiğinde şeker içeriğinden dolayı tip 2 diyabet riski ve kilo artışı görülebilir.
• Bitter çikolata yararları olarak değerlendirilen bir diğer durum stres durumunda içerisindeki çeşitli maddelerin mutluluk hormonlarının salgılanmasını destekleyerek fayda sağlamasıdır. Bu özelliğinden dolayı genellikle depresyonda olan kişilerin kakao içeriği yüksek bitter çikolata tüketmeleri önerilebilir. Ancak mutlaka tüketim miktarına dikkat edilmelidir.
• Bitter çikolata; magnezyum, çinko, demir, manganez, kalsiyum, bakır, kükürt, potasyum ve bazı B grubu vitaminleri ile E vitamini içerir. Özellikle magnezyum içeriğinden dolayı kas kasılmalarına karşı koruyucu özelliktedir. Bitter çikolata, diğer zengin mineral içeriği ile vücuda mineral alınmasına destek olur. Ayrıca bu mineraller de kalp sağlığında önemli bir yere sahiptir.
• Bitter çikolatanın bağırsak sağlığı üzerinde de olumlu etkileri vardır. Bitter çikolata tüketen bireylerin bağırsaklarında faydalı bakterilerden olan Lactobacillus ve Bifidobacterium gibi bakterilerin sayısının arttığına dair çalışmalar vardır. Ayrıca kakaonun içerisindeki maddeler bağırsakta tümör riskini azaltıcı etkiye sahiptir.
• Bitter çikolata içerisindeki polifenollerden dolayı ciltteki elastikiyeti artırarak cilt sağlığına iyi gelebilir. Ayrıca deri üzerindeki damarlara kan akışını sağlayarak cildin canlı kalmasını destekler. 
• Bir diğer faydalardan bir tanesi ise yüksek orandaki kakao içeren bitter çikolatanın bağışıklık üzerindeki etkisidir. Yapılan araştırmalar yüksek kakao oranı içeren bitter çikolata yiyen kişilerin vücutlarındaki inflamasyonlarının azaldığını göstermektedir.
• Bitter çikolatanın faydalarından bir diğeri ise halk arasında daha çok söylenegelen afrodizyak etkisi. Bu etki için araştırmalarda bir veri bulunamamıştır. Ancak içerisindeki antioksidanların etkisiyle damar genişlemesi, kalp atışının hızlanması, mutluluk hormonu salgılanması ve şeker içeriğinden dolayı cinsel isteği artırabilir. Bu da halk tarafından afrodizyak olarak tanımlanabilir.

Bitter Çikolatanın Beyne Faydaları

Bitter çikolata vücutta kan yağlarından insülin direncine, kalp hastalıklarından strese karşı fayda sağladığı yapılan çalışmalarla gösterilmiştir. Bunlara ek olarak bitter çikolatanın yani kakaonun bilinen bir diğer faydası ise beyin fonksiyonları üzerinde faydalı etkileri vardır. Yapılan çalışmalarda bitter çikolata içerisindeki kakaonun beyin damarlarını genişleterek beyne daha hızlı kan akışı sağladığına dair veriler elde edilmiştir. Bu durum hafızayı geliştirerek çoğu şeyin daha uzun sürede akılda kalmasını destekler. Bunun yanında içerdiği kafein ile birlikte dikkat artırılmasını sağlayarak konsantrasyonu geliştirir.

Kakao Oranı Bitter Çikolatanın Etkisini Belirleyebilir

Bitter çikolata özellikle içerisindeki kakaonun polifenoller, kafein, teobromin gibi maddelerden dolayı bilişsel faktörler üzerindeki sağlıklı etkileri yapılan pek çok çalışma ile desteklenmiştir. Ek olarak bitter çikolatanın içerisinde bulunan kakaonun felç riskini azaltıcı etkileri de vardır. Bu faydaların sağlanması için uzun sürede kontrollü miktarda bitter çikolata tüketilmesi de yapılan çalışmalar arasında mevcuttur.

Günde Kaç Gram Bitter Çikolata Tüketilebilir?

Bahsedilen faydaların sağlanması için kakao oranı en yüksek bitter çikolata tercih edilmeli ve tüketim ölçüsü gözetilmelidir. Çikolatanın çok sevilerek tüketilmesi ve sayılan pek çok faydalarının yanı sıra şeker içerdiği unutulmamalıdır. Şeker içeriğinden dolayı özellikle şeker hastalığı, obezite ve diş problemleri yaşayan kişilerce dikkatli tüketilmelidir.

Günlük tüketilmesi gereken miktar en az %60 kakao içeren bitter çikolata günde en fazla 20-30 gr dır. Bu rakamlar arasında bitter çikolata tüketmenin özellikle kalp hastalığına karşı bir koruma sağladığı bilinir. Aynı zamanda diğer faydaları görmek için de ideal olan bu rakamın üstüne çıkılmamalıdır. Kişiye özel doğru bitter çikolata kakao oranı, miktarı ve önerileri için bir uzmana danışılmalıdır.