Orta kulak iltihabı nedir sorusuna yanıt vermeden önce kulağın bölümlerini detaylıca inceleyerek başlayalım: Kulak; dış, orta ve iç kulak olmak üzere üç ana bölümden oluşur. Dış kulak kulak kepçesi ve kulak yolundan oluşur. Kulak zarına kadar devam eder. Kulak muayenesi yapıldığında dış kulak yolu ve kulak zarı incelenir. Böylece dış kulak ve kulak zarının durumuna göre orta kulak hakkında fikir sahibi olurlar. Orta kulak, kulak zarının iç tarafından başlar. Kulak zarı ve kulakta bulunan 3 küçük kemikçikten oluşur. Orta kulak iltihabı bu bölümde ortaya çıkar. İç kulak ise şakak kemiği içinde bulunan işitme ve denge organlarını içeren bölümdür. Orta Kulak; kulağın iç kısmında bulunan, leblebi büyüklüğünde, içi hava dolu bir boşluktur. Görevi kulağa gelen ses titreşimlerinin sinirler vasıtasıyla beyne iletilmesini sağlamaktır. Kulak zarı ve kemikçikleri içeren orta kulağın çeşitli etkenlere bağlı olarak iltihaplanmasına orta kulak iltihabı denir. Orta kulak iltihabı bakteri virüs gibi mikroorganizma enfeksiyonlarından kaynaklanabileceği gibi alerjik ya da otoimmün nedenlerle de ortaya çıkabilir. İltihap tek kulağı ya da iki kulağı birden etkileyebilir. Sinüzit ya da boğaz enfeksiyonu ilerleyerek orta kulakta enfeksiyona neden olabilir. Genellikle burun ve boğazlardaki bakteri ya da virüslerin orta kulağa geçmesiyle oluşur. Tıp literatüründe “otitis media” olarak bilinen bu durum her yaşta ortaya çıkabilir; ancak 6 ila 15 aylık bebekler enfeksiyondan daha çok etkilenir. 

Orta Kulak İltihabı Nedir?

Otitis media ya da orta kulak iltihabı kulak zarının arkasında sıvı birikimi, orta kulakta kızarıklık, şişme ve ağrı ile seyreden bir enfeksiyondur. Orta kulak iltihabına bağlı olarak görülen en önemli belirti kulakta ağrıdır. Diğer önemli semptomlar ise orta kulakta kızarıklık ve şişlik oluşumudur. Bazı durumlarda ise işitme kaybı gelişebilir ya da kulak zarı delinebilir. Kulak zarı delinirse içerideki iltihap dışarı akar. Rahatsızlık herhangi bir belirti vermeden sinsi bir şekilde seyredebilir. Hastada hiçbir komplikasyon gözlenmeden aylar hatta yıllarca sürebilir. Her dört çocuktan birinin 10 yaşına gelinceye kadar en az bir defa orta kulak enfeksiyonu geçirdiği bilinmektedir. 

Orta Kulak İltihabı Neden Olur?

Çoğu orta kulak enfeksiyonu, soğuk algınlığı, grip gibi bir enfeksiyon nedeniyle orta kulakta mukus oluşmasıyla ortaya çıkar. Östaki borusunda (orta kulaktan burnun arkasına doğru uzanan ince bir tüp) şişlik oluşması sonucu mukus boşaltılamazsa iltihap oluşur ve otitis media gelişir. Büyümüş bir adenoid (boğazın arkasındaki yumuşak doku, geniz eti) östaki tüpünü de tıkayabilir. Geniz eti büyümesi, kronik hale gelmişse veya sık görülen kulak enfeksiyonlarına neden oluyorsa ameliyatla küçültülür. Daha küçük yaştaki çocuklar özellikle orta kulak enfeksiyonlarına karşı savunmasızdır. Çünkü;

• Östaki borusu çocuklarda yetişkinlerden daha dardır.
• Bir çocuğun adenoidleri bir yetişkinden nispeten daha büyüktür.

Orta Kulak İltihabının Belirtileri Nelerdir? 

Orta kulak iltihabının belirtileri arasında en sık rastlanılanı şüphesiz, kulak ağrısıdır. Özellikle akut dönemde şiddetli kulak ağrıları sıktır. Bu ağrılar, hastayı uykudan uyandıracak şiddette olabilir. Ağrıyla sıklıkla ateş ve işitme azlığı eşlik eder. Bakterilerin sebep olduğu iltihaba bağlı olarak hastanın kulak zarı şişip gerilir ve bu da ağrının şiddetini arttırır. Orta kulakta şiddetli sıvı birikimi olduğunda hastanın kulak zarı delinebilir ve kulaktan kanlı iltihap akabilir. Bu durumda gerilemenin ortadan kalkması sonucu ağrı kaybolur. Bu aşamada kulak akıntısı en belirgin semptomdur. Orta kulak iltihabı belirtileri hızlı bir şekilde gelişir ve birkaç gün içinde düzelir. Bu durum, akut orta kulak iltihabı olarak bilinir. Ayrıca kulaklarda yaşanan sorunlar dişlerde de yoğun ağrılara sebep olabilir. Dişteki yoğun ağrılar da kulağa etki eder. Dişlerde daha ağır hasarı olan kişiler de implant diş fiyatları konusunda bilgi almak için diş hekimlerine başvurabilir. Diş ağrısı da yapabilen ortakulak iltihabının başlıca belirtiler şunları içerir:

• Kulak ağrısı
• Yüksek ateş
• Halsizlik
• Kendini hasta hissetme
• Baş dönmesi
• Denge sorunları
• İşitmede hafif azalma: Orta kulak sıvı ile dolduğunda, işitme kaybı tutkal kulak ya da efüzyonlu otitis media olarak da bilinen durumun bir işareti olabilir.
• Bazı durumlarda, kulak zarı delinebilir ve orta kulaktaki sıvı boşalır. Kulak zarında gerginliğe neden olarak ağrı yapan sıvı boşalınca ağrı kaybolur.
• Kulak akıntısı: Kulak zarının delinmesi durumunda görülür. 

Küçük Çocuklarda Orta Kulak İltihabı Belirtileri

Bebekler ya da küçük çocuklar yeterli derecede iletişim kuramadıklarından rahatsızlıklarının kaynağını söyleyemezler. Bu nedenle onlarda görülen bazı işaretler ipucu olabilir.  Küçük bir bebeğin kulak enfeksiyonu geçirdiğine dair işaretler şunları içerir:

• Kulakları ovma, çekme ya da elleri kulağa götürme
• Huzursuzluk
• Zayıf beslenme
• Öksürük
• Burun akıntısı
• İshal
• Hafif yükseklikteki seslere tepki vermeme veya dikkatsizlik gibi işitme azlığı ile ilgili belirtiler
• Denge ile ilgili sıkıntı yaşama

Orta Kulak İltihabı Tedavisi Nasıl Yapılır? 

Çoğu kulak enfeksiyonu 3 ila 5 gün içinde iyileşir ve özel bir tedaviye gereksinim duyulmaz. Gerekirse, ağrıyı azaltmak ve ateşi düşürmek için ateş düşürücü ilaçlar kullanılır. Şiddetli orta kulak iltihabının tedavisi bir uzman tarafından kulağın iç kısmındaki iltihabın temizlenmesi ile yapılır. Bunun yanında, burun ve östaki borusunun açılması için hastaya çeşitli ilaçlar verilir. Bu ilaçların başında spreyler ve antibiyotikler gelir. Antibiyotikikler, orta kulak enfeksiyonlarını tedavi etmek için rutin olarak kullanılmamakla birlikte belirtiler şiddetli olduğunda ya da geçmediğinde bazen doktor tarafından reçete edilebilir. Özellikle ağrının şiddetli olduğu durumlarda cerrahi müdahale gerekli olabilir. Kulak zarı, bir uzman gözetiminde çizilir ve böylece kulak zarında delik oluşmasının önüne geçilir. Bununla birlikte özellikle bebeklerde orta kulak iltihabının önüne geçilmesi için bazı önlemler almak gerekir. Bu önlemlerin başında, bebeğin yeterli miktarda uyuması, beslenmesine dikkat edilmesi, hava kirliliğinden mümkün mertebe korunması ve sigara dumanından uzak tutulması gelir.

Orta Kulak İltihabı Nasıl Geçer? 

Doktorun önerdiği ilaçları kullanırken iyileşme sürecini hızlandırmak için evde bir takım önlemlere de başvurulabilir. Orta kulak iltihabı nasıl iyileşir sorusunun cevabı aşağıda sıralanmıştır. Kulağa bir şey damlatmadan önce kulak zarında delik olmadığından kesinlikle emin olmak gerekir. Aksi halde yarardan çok zarar görülmesi muhtemeldir. Evde yapılabilecek uygulamalardan bazıları şunlardır:

• Ütüyle ısıtılan havlu ya da havluya sarılmış sıcak su torbasının aralıklı tatbiki orta kulak enfeksiyonuna bağlı ağrıyı azaltacaktır.
• Eğer anne sütü bulabilme olanağı varsa, kulağa anne sütü damlatmak etkili olabilir. Çünkü anne sütü antimikrobiyal ajanlar açısından zengindir.
• Susam yağında ya da zeytinyağında 1-2 saat bekletilen sarımsak püresi tülbentten süzülerek kulağa 1-2 damla damlatılabilir.
• Tuz ısıtıldıktan sonra temiz bir çorap veya bez torbaya konulup ucu sıkıca bağlanır. Sonra kulağa 7-8 dakika boyunca tatbik edilir. Günde 3-4 kez yapılabilir. Bu yöntem orta kulaktaki fazla sıvının daha hızlı atılmasına yardım eder.
• Zeytinyağını hafif ısıtıp, ılık bir şekilde kulağa 1-2 damla damlatılabilir.
• Sakız çiğnemek östaki borusunu rahatlatıp iltihaplı sıvının boşalmasına yardım eder.
• Çene hareketleri ve hafif kulak masajı etkili olabilir.
• Papatya, ıhlamur gibi sıcak bitki çayları içmek ve bunların buharını teneffüs etmek boğaz enfeksiyonuna bağlı iltihaplanmanın hızlı iyileşmesine yardımcı olur.
• C vitamini açısından zengin turunçgiller, çilek, kivi gibi meyveleri bol miktarda tüketmek iyileşmeyi hızlandırır.

Bu yöntemler yetişkinler için uygundur. Küçük çocuk ve bebeklere zarar verebileceği için onlarda kullanılmamalıdır. 

Orta kulak iltihabı Hakkında Sık Sorulan Sorular

Orta Kulak iltihabı Nasıl Olur?

Orta kulak boğaza, östaki borusu adı verilen bir kanalla bağlanır. Alerji, soğuk algınlığı, boğaz enfeksiyonu veya solunum yolu enfeksiyonu östaki tüpü etrafındaki alanın şişmesine neden olabilir. Bu durum sıvının orta kulaktan genize boşalmasını önleyebilir. Genize boşalamayan sıvı kulak zarı arkasında toplanır. Bu sıvıda üreyen bakteri ve virüsler orta kulak enfeksiyonuna zemin hazırlayabilir.

Orta Kulak İltihabında Hangi Doktora Gidilmelidir?

Orta kulak iltihabı teşhis ve tedavisini Kulak Burun Boğaz doktorları yapmaktadır. Belirtilerin bir günden fazla sürmesi, 6 aydan küçük bir çocukta orta kulak iltihabı belirtisi görülmesi, şiddetli kulak ağrısı, bebek veya çocuğun üst solunum yolu enfeksiyonundan sonra huzursuz olması, kulaktan sıvı veya irin akması durumunda zaman kaybetmeden kulak burun boğaz doktoruna başvurulmalıdır. Orta kulak iltihabı tedavisi cerrahi yöntemleri de içerdiğinden bu konuda tecrübeli bir doktorun ve alt yapısı olan hastanenin seçilmesi ileride ortaya çıkabilecek daha ciddi sorunların önüne geçebilmektedir.

Orta Kulak İltihabı Çeşitleri Nelerdir?

Akut orta kulak iltihabı: Aniden ortaya çıkar. Şişmeye ve kızarıklığa neden olur. Ateş ve kulak ağrısı olabilir.

Efüzyonlu(sıvı) orta kulak iltihabı:  Orta kulak boşluğunda sıvı bulunması halidir. Genellikle daha önce geçirilmiş akut orta kulak iltihaplarından sonra görülür. Bu durum daha ziyade okul öncesi dönem çağındaki çocuklarda görülür. Belirtisi son derece sinsi olduğundan hastalık fark edilmeyebilir ve bu nedenle de en sık işitme kaybı nedeni olarak bilinir. Orta kulaklarında sıvı bulunan çocuklar genellikle işitmeleri az olacağı için sesi duyamayabilirler. Bu çocuklar televizyonun sesini açabilir ya da daha yakın izleyebilir, konuşmaları tekrarlatabilir, davranış bozuklukları gösterebilir, içine kapanık olabilir ya da okulda başarısız olabilirler. Hastalarda altta yatan risk faktörlerini düzeltmek ve östaki tüpü fonksiyonlarını normale döndürmek önemlidir. Böylece orta kulak boşluğundaki sıvı giderek azalır ve kulak normale dönebilir. Bu hastalarda üç aylık dönemde kendiliğinden düzelme olur. Üç ay sonunda düzelme olmayan ve işitme kaybı olan hastalarda cerrahi seçenekler düşünülür. Bu durumda geniz eti değerlendirilir ve gerekirse kulaklarına tüp yerleştirilebilir. Yarık damak, otizm, dil ve konuşma geriliği, entellektüel gerilik veya okul geriliği gibi durumlarda ise beklenmeden cerrahi tedaviler düşünülebilir. Cerrahi tedavi olarak hastalara kulak zarına ventilasyon tüpü, geniz eti ameliyatı ya da bademcik ameliyatı yapılabilir.

Kronik Orta Kulak İltihabı: Kronik orta kulak iltihabının kulakta yapmış olduğu patolojik seyir değişiktir. Kulak zarında kalıcı delik olması ile karakterli bir durumdur. Kronik orta kulak iltihabı orta kulak boşluğu, östaki tüpü ve orta kulakla ilişkili olan mastoid hücre boşluklarında ki mukozanın kronik iltihaplanmasıdır. Kronik orta kulak iltihabının belirtileri; kulak akıntısı, delik kulak zarı ve genellikle iletim tipi işitme kaybı ile olur. Kulak akıntısı bazen düzelir. Sonra tekrar başlar. Bu belirtiler üç aydan fazla olursa hastalık kronik olarak kabul edilir. Hastalık orta kulağı döşeyen mukozanın ilerisine doğru ilerleyerek komşu dokularda harabiyete ve daha ciddi problemlere neden olabilir. Bu durum daha çok kendisini kulak ağrısı ve ateşin olması ile gösterir. Bu nedenle çok dikkatli olunmalıdır.  Kronik orta kulak iltihabı kendi içinde; kulak zarında çökme, orta kulağa yapışma, Kolesteatomsuz ve Kolesteatomlu olarak sınıflara ayrılır.

Orta Kulak İltihabı Tedavisinde Hangi İlaçlar Kullanılır?

• Orta kulak iltihabı ilaçları ağrıyı dindirmek ve enfeksiyonu gidermek için kullanılır.
• Yaşanan ağrıyı dindirmek için reçetesiz satılan asetaminofen veya ibuprofen içeren ilaçlar alınabilir.
• Orta kulak iltihabı sonucu kulak zarında delik veya yırtılma yoksa ağrıyı hafifletmek için anestezik damla kullanılabilir.
• Orta kulak iltihabı damlaları hazır olabileceği gibi eczanelerde hazırlanan el yapımı damlalar da kullanılabilmektedir.
• Ağızdan veya kulak damlası olarak kullanılan antibiyotikler orta kulak iltihabı tedavisinde kullanılan ilaçlar arasındadır.
• Burun tıkanıklığında kullanılan dekonjestan ve alerjilerde kullanılan antihistaminik ilaçlar orta kulak iltihabı tedavisinde faydası tartışmalıdır.

Tüp Takılması Ameliyatı

Orta kulakta biriken sıvı kullanılan ilaç veya antibiyotiklere rağmen düzelmeyebilir. Sürekli tekrarlayan orta kulak iltihapları, kendi kendine ya da medikal tedavi ile iyileşmeyen orta kulak iltihaplanmalarında ve kulak zarı çökmelerinde kulak orta kulak iltihabı tüp takılması ameliyatı yapılabilir. 

Orta kulak tüp takılması sırasında kulak burun boğaz cerrahı kulak zarı içinde küçük bir delik açar. Orta kulağın havalandırılmasına yardımcı olmak ve daha fazla sıvı birikmesini önlemek için açıklığa küçük bir tüp (timpanostomi tüpü) yerleştirilir. Bazı kulak tüplerinin altı ay boyunca yerinde kalması ve sonra kendi kendine düşmesi amaçlanır. Diğer tüpler daha uzun süre kalacak şekilde tasarlanmıştır ve cerrahi olarak çıkarılması gerekebilir. Kulak zarı genellikle tüp çıkartıldıktan sonra kendi kendine kapanır.

Orta Kulak İltihabı Ameliyatı

• Kronik orta kulak iltihabı tedavisinde kullanılan ilaçların yanıt vermediği durumlarda cerrahi tedavi önerilmektedir. Cerrahi tedavide hastalığın boyutuna göre ameliyatlar uygulanır.
• Kulak zarında delik olup başkaca patolojisi olmayan hastalarda kulak zarı tamiri ameliyatları (Timpanoplasti) yapılır. Bu ameliyatlarda genellikle kulak mikroskopu kullanılır. Bunun içinde hastaların büyük çoğunluğunda kulak arkasından ya da kulak kepçesini ön üst kısmımdan kesi uygulanarak ameliyat yapılır.
• Daha ileri hastalığı olan durumlarda ise kulağın arkasındaki kemikte tedavi edilmelidir.
• Kolesteatom kulak hastalıkları içinde en önem arz eden ve tedavisinin geciktirilmeden yapılması gereken bir durumdur. Kolesteatom, normalde olmaması gereken derimizin orta kulak içinde bulunması halidir. Bu durumda kolesteatom giderek büyüyerek etrafında bulunan tüm komşu dokulara hasar verir. Böylece yüz felcinden beyinde hasarlara kadar değişen komplikasyonlara neden olur.
• Kolesteatomlu kronik orta kulak iltihabı tedavisinde cerrahi çok bekletilmeden yapılarak kemik içindeki hastalıklı dokular çıkarılmalı ve gerekli rehabilitasyon yapılmalıdır.

Orta Kulak İltihabı Endoskopik Ameliyatları

• Son zamanlarda uygun olan hastalarda kulak mikroskopu yerine endoskopik aletler kullanılarak ameliyat yapılmaktadır. Bu durumda hastalığa ulaşabilmek daha kolay olur.
• Endoskopik ameliyat sayesinde kulak arkasından kesi yapılmaz ve hastalara kulak kanalından girilerek daha az doku çıkartılan bir işlem gerçekleştirilmiş olur.
• Endoskopik kulak ameliyatlarında ameliyat süresinin az olması, yapılan müdahalelerde daha az sağlıklı doku çıkartılması ve kesi olmaması hastalarda avantaj oluşturur.
• Bu hastalarda operasyon sonrası dönem çok daha ağrısız ve rahat geçerken iyileşmede daha erken olur.

Orta Kulak İltihabı Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Orta kulak enfeksiyonlarının birçoğu her hangi bir soruna neden olmaz. Ancak sık sık tekrarlayan ve tedavi edilmeyen orta kulak enfeksiyonları daha ciddi sorunlara yol açabilir.

• Başın diğer bölgelerinde enfeksiyon
• Kulak zarının yırtılması
• İşitme bozukluğu veya kalıcı işitme kaybı
• İşitme sorununun bebek veya çocuklarda olması durumunda konuşma ve sosyal gelişim becerilerinde gecikmeler
• Yüzde sinir felci, menenjit olabilir.

Orta Kulak İltihabı Olmamak İçin Yapılması Gerekenler?

• Orta kulak iltihabı genellikle üst solunum yolu enfeksiyonlarından sonra yaşanmaktadır. Üst solunum yolu enfeksiyonlarına yönelik önlemler almak orta kulak iltihabı olmamak için önemlidir.
• Sigara dumanına maruziyetten kaçınılmalı.
• Bebekler mümkün olduğu kadar anne sütü ile emzirilmelidir. Anne sütü, kulak enfeksiyonlarından korunma sağlayabilen antikorlar içerir.
• Bebeğinizi biberon ile besliyorsanız mümkün olduğu kadar dik tutmaya çalışılmalıdır.

Akut Orta Kulak İltihabı Sık Görülür mü?

Orta kulak iltihabı özellikle çocuklar arasında çok yaygın bir rahatsızlıktır. 3 yaşından önce çocukların %80 kadarının en az bir kez orta kulak iltihabı geçirdiği bilinmektedir.

Orta Kulak İltihabı Bulaşıcı mıdır?

Orta kulak iltihabı bulaşıcı değildir. Çocukların veya yetişkinlerin birbirlerine orta kulak iltihabını bulaştırması mümkün değildir. Bununla birlikte, orta kulak iltihabı genellikle geçirilen viral enfeksiyonun ardından yaşanmaktadır. Bu viral enfeksiyonlar bulaşıcıdır.

Neden Bebekler ve Küçük Çocuklar Kulak enfeksiyonu Geçirir?

Orta kulaktan burun ve boğazın arkasına kadar uzanan bir kanal olan östaki borusu, bebeklerde ve küçük çocuklarda daha kısa ve yataydır. Bu da östaki kanalının daha kolay tıkanabilmesine neden olmaktadır. Bununla birlikte küçük çocuklar düşük bağışıklık sistemlerine sahiptir.

Orta Kulak İltihabı Bitkisel Tedavisi Var mıdır?

Orta kulak iltihabının bitkisel tedavisi bulunmamaktadır.

Orta kulak iltihabının bitkisel tedavisi adı altında

• Tuz
• Sarımsak
• Soğan
• Çay ağacı yağı
• Zeytinyağı
• Elma sirkesi
• Fesleğen
• Güzelavrat otu
• Kirpi otu
• Kurtboğan
• Sarıpapatya gibi birçok bitki ve çiçeklerin kullanıldığı yöntem gündeme gelmektedir. 

Ancak orta kulak iltihabının bitkisel veya doğal tedavisi adı altında gündeme gelen bu tür yöntemlerin orta kulak iltihabı tedavisinde yeri yoktur.