Yazı İçerikleri
Vitamin ve mineral içerikleri zengin olan sebze ve meyveler, sağlıklı ve dengeli beslenmede insanların ihtiyaç duydukları besin gruplarındandır. Hoş koku ve tada sahip, içi sulu ve bol çekirdekli olan kavun, sağlık açısından birçok faydası bulunan bir sebze türüdür. Vitamin ve minerallerce zengin içeriği ile sağlıklı yaşama katkı sağlar. Kavun bol miktarda A, B, C, E, D ve K vitaminlerini içerir. Ayrıca sodyum, potasyum, magnezyum, demir, bakır ve alfa-beta karotenleri açısından da yüksek bir içeriğe sahiptir.
Bir porsiyon kavunda 11,84 karbonhidrat (g), 2,00 protein (g), 0,18 yağ(g), 1,62 lif (g), 16,20 sodyum (mg), 327,60 potasyum (mg) ve 19,80 kalsiyum (mg), 0,61 vardır.
Kavun, vücut hücrelerini UV ışınlarından koruyan özellikle yüksek bir E vitamini içeriğine sahiptir. Bu fitokimyasallar serbest radikalleri yakalar ve hücre hasarını önler. A vitamini karpuzlarda ve tatlı kavunlarda bol miktarda bulunur. Cildi ve saçı esnek tutar ve göz sağlığı için önemlidir.
Taze olarak tüketilebilen kavun; salata (acur), reçel, meyve suyu olarak, meyveli yoğurt yapımında, meyve salatasında, turşu yapımında (acur ve ham kavun), çorba yapımında, dondurma ve pasta yapımında ve parfüm üretiminde kullanılmaktadır.
Kavun Çeşitleri Nelerdir?
Anadolu’da ve Trakya’da yetiştirildiği bölgenin ismiyle anılan kavun çeşitleri; yeşil, sarı veya beyaz renkte, oval veya yuvarlak şeklindedir. Özellikle Anadolu’daki çeşitleri pürüzsüz ve kaba bir kabuğa sahiptir. Küçük boyutta olanından kilolarca ağırlığa sahip kavununun Anadolu ve Trakya’da bilinen çeşitleri Hasanbey, Kırkağaç (altınbaş), yuva, Van (kantalup) (cantaloupe) (cep kavunu), Meriç ve Topatandır.
Avrupa’da ise İspanya, Yunanistan veya İtalya’da yaz aylarında yetiştirilmektedir.
Mini kavun
Mini kavunun Avrupa’da özel bir yetiştirme alanı yoktur. Bahçede veya balkondaki küçük bir toprak parçasında kolaylıkla oluverir. Yaz sonunda ve sonbaharda çapı 10 ila 15 santimetre olan kavunlar olgunlaşır ve hasat edilir.
Ballı kavun
Oval ballı kavun Avrupa kıtasında çok popülerdir. Güneş sarısı rengiyle, pürüzsüz ve dikey çizgileriyle dikkat çeker. Soluk sarı içi, içindeki tohumları çevreler. Bu kavun türü 3 kilograma kadar ulaşabilmektedir.
Galia kavunu
Galia kavunu, bir ağ ile kaplanmış gibi görünen özel kabuğundan dolayı ağ kavunu olarak da isimlendirilir. Sarı ve kahverengimsi renktedir. Yuvarlak kabuğunun altındaki etli doku açık yeşil ve beyazdır. Olgunluk derecesine ulaştığında yoğun bir koku yayar. Olgun kavunların ağırlıkları 1,5 kilogram kadardır.
Charentais kavun
Yuvarlaktır ve kabuğunda genellikle koyu yeşil çizgiler vardır. Açık yeşil ve sarımsı bir kabuğa sahiptir. Posası sulu ve tatlıdır ve çıkarılması kolay olan çekirdekleri ortasındadır. Boyutları oldukça küçük olan kavun, ideal olgunluk derecesine ulaştığında çok hoş kokar.
Kavun Çekirdeğinin Faydaları
Günümüzde tüketiciler tarafından sağlığa faydalı besin grupları tercih edilir. Kavun çekirdekleri yüksek oranda biyoaktif bileşenlere sahiptir. İçeriğinde; Potasyum, lif, kalsiyum, magnezyum, bakır, çinko, demir, fosfor mineraller ile B ve C vitaminlerini bulundurur. Ayrıca iyi bir protein kaynağıdır. Kavun çekirdeği kurutularak toz halinde tüketilebilir. İçerdiği vitamin ve minerallerle önemli bir besin takviyesi olan kavun çekirdeği sağlık için fayda sağlayacak etkiye sahiptir. Kavun çekirdeğinin sağlık üzerinde etkilerinden bazıları şu şekilde sıralanabilir:
- Diyet Lifi İçerir: Diyet lifi sindirim enzimlerine dirençli gıda bileşenleridir. Fonksiyonel özellikleri bulunan diyet lifinin sağlık üzerine olumlu pek çok özelliği vardır. Diyet lif bileşenleri kalın bağırsak fonksiyonlarını düzenler, vücutta glukoz ve lipid metabolizması üzerinde etkilidir ayrıca minerallerin emilimini sağlar. Kalın bağırsakta oluşan bazı hastalıklar, kardiyovasküler hastalıklar (kalp ve damar), diyabet (şeker hastalığı) ve kabızlığa karşı etkilidir. Kavun çekirdekleri iyi bir diyet lifi olmasıyla insan sağlığına olumlu etkileri bulunan bir besin grubudur.
- Kalsiyum Kaynağı: Kavun çekirdeği iyi bir kalsiyum kaynağıdır. Bu özelliği ile kemiklerin büyüme ve gelişmesini destekler.
- Demir Kaynağı: Demir vücutta kan kan hücresi yapımında görev alır. Demir eksikliği sonucunda vücutta alyuvar üretimi azalır. Buna bağlı olarak hücre, doku ve organlara taşınan oksijen miktarında azalma gerçekleşir. Hücre, doku ve organlara taşınan oksijen miktarındaki azalma demir eksikliği anemisi gibi bazı hastalıkların oluşmasına neden olur. Kavun çekirdekleri vücuda demir alımını destekler, vücutta demir eksikliğine bağlı oluşabilecek hastalıkların önlenmesini sağlar.
- B ve C Vitamini Kaynağı: Vitaminler vücudumuzu dinç tutmak için gerekli olan besin maddeleridir. B ve C vitaminleri vücutta depo edilemeyen, günlük olarak dışarıdan alınması gereken vitaminlerdir. Kavun çekirdeği iyi bir C vitamini kaynağıdır. Antioksidan etki gösteren C vitamini bağışıklık sistemini güçlendirerek vücudun savunma mekanizmasını destekler ve vücudu hastalıklara karşı korur. B vitamini kendi içerisinde B1, B6 ve B12 olarak üç gruba ayrılır. Kavun çekirdeği içerisinde bulunan B vitamini sayesinde hücreleri yeniler, vücuda enerji verir, unutkanlık ve yorgunluğa iyi gelir. Ayrıca tırnakları ve saçları güçlendirerek saç ve tırnak sağlığını destekler.
- Probiyotik Etki Gösterir: Probiyotikler, vücutta bağırsak mikrobiyotasını dengeleyen, düzenleyen, yararlı ve canlı mikroorganizma içeren gıdalardır. Kavun çekirdekleri iyi bir probiyotik kaynağı olmasıyla; kabızlığı önler, bağışıklık sistemini güçlendirir, Bve K vitamini üretimi ve emilimini destekler, alerji belirtilerini azaltır ve cilt elastikiyetini destekler.
Kavun Kabuğunun Faydaları
Tüketiciler tarafından kullanımı tercih edilmeyen ve genelde çöpe atılan kavun kabuğunun sağlık üzerinde olumlu etkileri vardır. Kavun kabukları kurutularak toz halinde tüketilebilir. Kavun kabuğu yüksek oranda diyet lifi içeriğine sahiptir. Bu özelliği ile kavun kabuğu: Kalın bağırsakta oluşabilecek hastalıkları önler, tokluk süresini artırarak kilo kontrolüne yardımcı olur, kan şekerini düzenleyerek diyabet oluşumunu önler ve kardiyovasküler hastalıklara karşı koruyucu etki gösterir.
Kavunda Hangi Vitaminler Var?
Kavun vitamin ve minerallerce zengin bir besin maddesidir. Vitaminler hastalıkları önlemede ve tedavi etmede önemli besin gruplarıdır. Kavun bol miktarda A, B, D, C, E ve K vitaminleri içerir. Kavun içerisinde bulunan vitaminlerin sağlık üzerinde etkileri şu şekilde sıralanabilir:
- A Vitamini: A vitamini dokuların büyümesi ve onarımı için gerekli olan vitaminlerden biridir. Kavun içerdiği A vitamini ile Kemik oluşumunu destekler, hastalıklara karşı vücudu korur ve göz sağlığını destekleyici etki gösterir.
- D Vitamini: D vitamini vücudun kalsiyum ve fosfor metabolizmasını düzenler. D vitamini kaynağı olan kavun kemikler tarafından depo edilen kalsiyum ve fosforun emilmesini sağlar.
- E Vitamini: E vitamini antioksidan etki gösterir. Bu özelliği ile kavun vücutta doku ve hücreleri korur, doku ve hücre kaybına bağlı oluşabilecek hastalıkları önler.
- K Vitamini: K vitamini kanın pıhtılaşmasında görev alır. Kavun K vitamini içeriği ile kan pıhtılaşmasını destekler.
- C Vitamini: C vitamini vücudun savunma sistemini oluşturur. Kavun iyi bir C vitamini kaynağıdır. Bu özelliği ile kavun vücudun bağışıklık sistemini destekler ve hastalıklara karşı savunma gücünü arttırır.
- B Vitamini: B vitaminin birden çok türü bulunur. Güçlü B vitamini içeriği ile kavun; saç ve tırnakları güçlendirir, unutkanlığın oluşmasını önleyerek hafızayı destekler, yorgunluğa iyi gelir ve vücuda enerji verir.
Kavunun Faydaları
Güçlü vitamin ve mineral içeriği ile kavunun insan sağlığına birden çok faydası vardır. Bu faydalardan bazıları şunlardır:
- Kemik Sağlığını Korur: İçerdiği D vitamini sayesinde kavun; kalsiyum ve fosforun emilimini sağlar ve kemiklerde depo eder, kemik yapısını güçlendirir ve korur.
- Kan Basıncının Düzenlenmesini Sağlar: Sodyum ve potasyum vücudun sıvı dengesini sağlayan minerallerdendir. Kavun sodyum ve potasyum içeriği ile kan basıncının düzenlenmesini sağlar.
- Bağışıklık Sistemini Destekler: Bağışıklık sistemi vücudun savunma mekanizmasını oluşturur. Bağışıklık sistemi güçlü olan bireylerin hastalıklara yakalanma olasılığı azalır. Vitamin ve mineraller bağışıklık sistemini güçlendiren besin gruplarındandır. Kavun içeriğinde bulunan vitamin ve mineraller sayesinde bağışıklık sistemini güçlendirerek hastalıkların oluşmasını önler, var olan hastalıkların tedavisinde destekleyici etki gösterir.
- Hafızayı Güçlendirir: İyi bir B vitamini kaynağı olmasıyla kavun; unutkanlığı önleyerek hafızayı güçlendirir ve alzheimer gibi hastalıkların oluşmasını önler.
- Görme Bozukluklarının Oluşmasını Önler: Kavun iyi bir A vitamini kaynağıdır. A vitamini göz sağlığını destekleyerek gece körlüğü, bakar körlük gibi görme bozuklukların oluşmasını önler.
- Sindirim Sistemini Düzenler: Kavun lifli bir meyvedir. İçerdiği lif sayesinde bağırsak metabolizmasını düzenler. Kabızlığı önler ve kilo kontrolüne yardımcı olur.
- Antioksidan Etki Gösterir: Antioksidanlar hücreleri oluşabilecek hasarlardan korur. Kavun içerisinde bol miktarda antioksidan madde bulunduran bir meyvedir. İçeriğindeki antioksidanlar sayesinde Kavun vücutta oluşabilecek hücre hasarını önler ve hastalıkların oluşmasını engeller.
Kontrolsüz tüketilen besinler istenmeyen bazı yan etkilerin oluşmasına neden olabilir. Sağlık açısından pek çok fayda sağlayan kavunu tüketmeden önce bir doktor veya diyetisyen görüşü almak olası yan etkileri en aza indirmek için önemlidir.
Kavun ile İlgili Sık Sorulan Sorular
Kavun tüketmek sağlıklı mıdır?
Olgun tatlı bir kavunda % 10 oranında şeker vardır. Bu nedenle 100 gram posa başına yaklaşık 55 kilokaloriyle önemli bir enerji kaynağıdır. Yüksek oranda potasyum ve provitaminin yanı sıra A vitamini ile değerli kalsiyum, C, B1 ve B2 vitamini, fosfor ve demir değerleriyle dikkat çeker. Kavunun ana kısmı yaklaşık % 85’i sudan oluşur.
Özellikle spor aktivitelerinden sonra veya aralarda harika bir susuzluk gidericidir.
Kavun alırken nelere dikkat edilmeli?
Olgunlaşması uzun süren kavunu alırken bazı kriterler göz önünde bulundurulmalıdır. Öncelikle olgun olanları tercih edilmelidir. Ancak kabuğu nedeniyle olgunluk derecesi belirlenememektedir. Ancak koku ve kabuğu olgunluğu konusunda ipuçları vermektedir. Bu nedenle kavun alırken kabuğu çok sert olmayan, kabuğunda çatlak veya ezik bulunmayan, hoş ve tatlı kokulu olanları tercih edilmelidir. Kabuğa bastırıldığında hissedilen yumuşaklık olgunluk derecesini belirtmektedir. Olgun kavunlar aromatiktir. Bu nedenle satın alırken yoğun bir koku yayanlar belirlenip alınmalıdır.
Kavun nasıl tüketilmeli?
Kabuğu sağlam olarak dilimlenmemiş kavun, serin bir yerde bir hafta saklanabilir. Dilimlenmiş kavunlar yakından incelenmeli ve küf kontrolü yapılmalıdır. Küçük ebatta dilimlenen kavunlar çok çabuk bozulur. İkiye kesilmiş kavun buzdolabında sorunsuz bir şekilde saklanabilir, ancak streç film ile kaplanmalıdır. Çabuk bozulmaması için dilimleme sırasında kavunun çekirdekleri tamamen çıkarılmalıdır. Kavunlar, üretim sırasında ya da sonrasında kötü hijyen koşullarında patojenlerle temas edebilir. Ayrıca, enfekte kişiler, uygun şekilde hijyenik değillerse patojenleri doğrudan kavuna bulaştırabilir.
Patojenler eller yoluyla veya kontamine mutfak eşyaları (bıçaklar, tahtalar) yoluyla insanlara bulaşabilir. Gıda enfeksiyonu riskini en aza indirmek için, kavun dilimlerken genel mutfak hijyeni kurallarına uyulması önemlidir: Ellerin yıkanması, temiz bıçak ve kesme tahtaları kullanılması çapraz bulaşmayı önleyecektir. Bu kurallar toplu yemek yapan işletmelerde de kesinlikle uygulanmalıdır.
Kavun hangi öğünlerde yenmeli?
Aşırıya kaçmamak şartıyla kavun her öğün tüketilebilir. Kavun kahvaltıda tüketilebileceği gibi yemeklerden sonra ve tokluk hissi vermesi nedeniyle ara öğün olarak tercih edilebilir.
Kavun nasıl saklanmalı?
Kavun buzdolabında belli bir ısı derecesinde tutulursa uzun süre taze kalır. Kesilen yüzeyleri her zaman bir miktar streç film ile kapatılmalı veya kesilmiş yüzeyi aşağı bakacak şekilde bir tabağa koyulmalıdır. Böylece kavun kurumayacak ve taze kalacaktır.
Kavun ne kadar süre saklanmalı?
Kavunlar bütün halde buzdolabında uzun süre saklanabilir. Kesilmişlerse 2-3 gün içinde tüketilmelidir. Buzdolabı dışında saklanacaksa bütün halde oda sıcaklığında 1-2 haftaya kadar bozulmayacaktır.
Kavunu çocuklar tüketmeli mi?
A ve C vitamini açısından zengin olan kavun, potasyum ve kalsiyum içeriği nedeniyle çocukların kesinlikle tüketmesi gereken bir besindir. Kolay yenebilir olması, tadı ve kokusu nedeniyle çocuklar tarafından da tercih edilmektedir. 8-9 aylık bebeklerde diğer meyveler gibi ezildikten sonra az miktarda verilmelidir. Çocukların kavuna karşı herhangi bir alerjisi yoksa tüketmeleri kesinlikle önerilmektedir.