Kronik karaciğer hastalığı, kronik böbrek yetersizliği, kronik kalp hastalığı, kronik barsak hastalıkları ve romatizmal hastalıklar, astım gibi uzun süre kortizon kullanılmasına yol açan hastalıklarda boy kısalığı saptanır.

Boy Uzamasına Engel Etkenler Nelerdir?

Kronik hastalıklar boy artımını ergenlikte ve çocukluk döneminde olumsuz etkilerler. Kronik karaciğer hastalığı, kronik böbrek yetersizliği, kronik kalp hastalığı, kronik barsak hastalıkları ve romatizmal hastalıklar,  astım gibi uzun süre kortizon kullanılmasına yol açan hastalıklarda boy kısalığı saptanır. Bu hastalarda hem büyüme hormonu salınımı olumsuz etkilendiğinden, hem de ergenliğe geç girilmesinden dolayı çocukların boyları kısa kalır. 

Boy artışındaki azalma, hastalığın başlangıcından kısa bir süre sonra görülür. Bu nedenle büyüme üzerindeki etkinin derecesi, hastalığın süresiyle doğru orantılıdır. Bazı durumlarda hastalığın tedavisinde kullanılan kortizon cinsi ilaçlar hastalığın kendi etkisi kadar, hatta daha çok büyük boyutta boy kısalığına neden olabilir. Çocuğun ergenlik döneminde büyümeyi ne ölçüde yakalayacağı; hastalığın seyri ve süresi, başlangıç yaşı, iyileşme sonrası geride kalan potansiyel büyüme süresi ve iyileşmenin tam olup olmaması gibi birçok etkene bağlıdır. 

Yuva çocuklarında boy uzunluğunun akranlarından kısa olması bilinen bir durumdur, bu çocuklarda büyüme hormonu salınımı bozuk olduğundan yeterli büyüme sağlanamaz. 

Ailelerin kafasına takılan bir başka konuda psikolojik durum ile boy uzaması arasında bir ilişkinin var olup olmadığıdır. Böyle bir ilişkiden söz edilebilir mi?

Ergenlikte boy artımı ile psikolojik durum arasında çok açık bir ilişki vardır.  Ağır psikolojik sorunlar hormonların salınımını olumsuz etkiler. Anne veya babadan herhangi birinin kaybı, evden ayrılma, ağır sınav stresi gibi durumlarda,  özellikle ergenliği başlatıcı hormonlar ve büyüme hormonun da salınım yetersizliği ortaya çıkar. Bu durum boy kısalığına ve ergenliğe geç girmeye neden olur. 

Bu durumda sevgisiz ve ilgisiz çocuklar daha kısa mı kalıyor?

Yuvalarda yetişen çocukları ile ilgili çok güzel bir araştırma sonucundan bahsetmek isterim. Yuva çocuklarında boy uzunluğunun akranlarından kısa olması bilinen bir durumdur, bu çocuklarda büyüme hormonu salınımı bozuk olduğundan yeterli büyüme sağlanamaz.  Bu çocuklar bir anne-babaya evlat olarak verildiklerinde boylarında artış gözlenmiş ve akranlarını yakalamışlardır. Oluşan sevgi ortamı ve stresin ortadan kalkması, hormon salgılanmasını olumlu etkileyerek, boy artışının normalleşmesine neden olmuştur.

Bebeğin kilosu doğum sonrası ay ay farklılık gösterir

40 haftalık bir bebeğin normal koşullarda boy uzunluğunun 50, baş çevresinin ise 35 santimetre olması gerekir. Kızlarda 3 kilo 300 gram, erkeklerde ise ağırlığın 3 kilo 500 gram olması normal olarak kabul edilir. Doğumdan 3 ile 6 gün sonra bebeklerin % 5-6’sında ağırlık kaybı yaşanır. 10 ile 14 günler arasında da bebekler doğum ağırlığına geri döner. Daha sonraki süreçte, günde 20-30 gram alınan kilo normal kabul edilmektedir. Dördüncü ayını dolduran bebeklerin doğum ağırlığının iki katına çıkması beklenen bir durumdur. Bebek 1 yaşına geldiğinde ortalama 10 kilogram ağırlığa ulaşmıştır.

Boy ölçümü 1 yaşından sonra yılda kez düzenli olarak yapılmalı

Doğumda 50 santimetre olan boy uzunluğu, 3 aylıkken 60,  6 aylıkken 67, 9 aylıkken 72 ve 1 yaşındayken 75 santimetre olur. Boy; 1-2 yaş arasında 11-12, 2-4 yaş arasında yıllık 7, 4 yaşından sonra ergenliğe kadar 5-6 santimetre uzar. Ergenlik döneminde erkek çocukların 27, kız çocukların 20-22 santimetre uzaması normaldir. Bebeklerin ilk 6 ayda bir kez boy ve ağırlık ölçümü yapılmalıdır. İkinci 6 ayda ise 3 ayda bir yapılacak boy ve ağırlık ölçümü yetersiz ya da aşırı büyüyen çocukları belirlemede önemlidir. Bir yaşından sonra da yılda bir kez boy ve ağırlık ölçümü kesinlikle yapılmalıdır.

Metabolik hastalıklar boy ve kilo sorunlarına neden olabilir

Boyun yeterli uzamaması ya da çocuğun normal kilosuna ulaşamamasının çeşitli nedenleri bulunmakla birlikte bu durum, beslenmeye bağlı olarak da görülebilir. Boyun yeteri kadar uzamamasına Çölyak hastalığı ya da parazitler neden olabilir. Tiroit hastalığı, Cushing hastalığı veya büyüme hormonu eksikliği gibi hormonal nedenler büyüme yetersizliğine yol açabilir. Yetersiz büyüyen veya boyu aşırı derecede uzayan ve ağırlığı artan çocukların, bu alanda uzman bir endokrinolog tarafından değerlendirilmesi, tedavinin de nedene bağlı olarak belirlenmesi önemlidir.

Çocuk sevgisiz bir ortamda büyüyemiyor

Bazı psikolojik nedenler de çocuklarda boy kısalığına zemin hazırlayabilir. Anne babası boşanmış çocuklar, ailede ölüm ve kayıplara bağlı travmalar, çocuğun anne ya da babasından ayrı kalması, aileden yeterli ilgi ve desteği görememesi, aile içinde sevgi ve şefkat yoksunluğu gibi faktörler büyüme hormonunu baskılayabilmektedir. Buna bağlı olarak da çocuğun boyu yaşıtlarına göre kısa kalmaktadır. Büyüme hormonu eksikliği, başarıyla tedavi edilebilen bir endokrin hastalığıdır. Bu nedenle ailelerin mutlaka bir uzman görüşü almasında yarar vardır.