Sağlık Haberleri – Sağlıklı Yaşam Koçunuz

  1. Anasayfa
  2. »
  3. Aile Hekimliği
  4. »
  5. D Vitamini Eksikliği Nedir Belirtileri ve Tedavi Yöntemleri, D Vitamini Nelerde Bulunur?

D Vitamini Eksikliği Nedir Belirtileri ve Tedavi Yöntemleri, D Vitamini Nelerde Bulunur?

admin admin -
91 0

İnsan vücudu için kritik öneme sahip olan vitaminlerden biri de D vitaminidir. Güneş ışınları ve bazı yağlı gıdalardan elde edilebilen D vitamini kemik yapısının güçlü kalmasında kritik rol oynar. D vitaminin eksikliği kemik erimesi gibi ciddi sorunlara sebebiyet verebileceği gibi, gün boyu yorgun hissetme, baş ağrısı ve kas ağrıları ile de hayatı zorlaştıran belirtiler yaşanmasına neden olur. Bu nedenle düzenli olarak vitamin kontrolleri yaptırılarak D vitamini eksikliğinin bulunup bulunmadığından emin olunmalıdır. 

D Vitamini Eksikliği Nedir? 

D vitamini eksikliği, sağlıklı kalabilmeniz için yeterli miktarda D vitamini almadığınız anlamına gelir. Eksikliği şiddetli belirtilere neden olan vitamin, vücutta çok farklı işlevler için kullanılır. Kemiğin ana yapı taşlarından birisi olan kalsiyumun emilebilmesi için D vitaminine gereksinim vardır. Sinir sisteminin, kasların çalışabilmesi ve bağışıklığın devam etmesinde önemli görevleri bulunur. Vücutta ihtiyaç duyulan miktarı üç yolla alabilirsiniz. Bu yollardan ilki cildin vitamini kendisinin üretmesi, ikincisi diyet ve sonuncusu da vitamin takviyesidir. Güneş ışınlarına maruz kalındıktan sonra D vitamini ciltte doğal bir şekilde sentezlenir. Fakat güneş ışınlarına çok fazla maruz kalmak ciltte yaşlanmaya ve kansere neden olabildiği için çoğu insan diğer kaynakları tercih eder.

Vücudun D vitamini ihtiyacı yaşa göre farklılık gösterir. Yaş ilerledikçe alınması gereken miktar artar. Vitaminin vücuttaki seviyesi çok düştüğü zaman kemikler ince, kırılgan veya kusurlu hale gelir. D vitamini eksikliği toplumda yaygın olarak görülen bir rahatsızlıktır. Özellikle koyu renk cilde sahip olanlar, aşırı kilolu olanlar ve 65 yaşından büyük bireylerin D vitamini seviyeleri daha düşüktür. Özelilkle bazı obezite operasyonlarından sonra D vitamini seviyesinde değişiklik olabilir. Tüp mide, mide balonu fiyat bilgisi hakkında araştırma yapmaya başlamadan önce vitamin değerlerinin incelenmesi de tavsiye edilir. Bu nedenle kan seviyelerini normale getirmek için vitamin takviyesi gerekir. Fakat bu konuda da dikkatli olmak ve aşırı vitamin almaktan kaçınmak önemlidir çünkü çok yüksek düzeydeki D vitamini seviyeleri ek bir fayda sağlamaz. Aksine farklı sağlık sorunlarına neden olur.

D Vitamini Eksikliği Belirtileri Nelerdir? 

Bazı insanlarda D vitamini eksikliği bulunmasına rağmen herhangi bir belirti görülmez. Eksiklik bazen yorgunluk, genel vücut ağrısı gibi bazı belirtilere neden olur. Ciddi eksikliklerde ise kemik ağrısı ve yürümekte zorluğa neden olan kuvvet kaybı ortaya çıkar. Ek olarak bağışıklık sisteminin görevini yerine getirememesi nedeniyle enfeksiyon sıklığında artış görülür. El ve ayak bilekleri, omuz eklemeleri ve parmaklarda ağrı, değişken ruh hali, depresyon, uykusuzluk, baş ağrısı, saç dökülmesi gibi belirtiler de bulunabilir.

Yetişkinlerde uzun süreli D vitamini eksikliği; kemik erimesi, kemik yapısında bozukluk, kas güçsüzlüğü ve düşme riskinde artışa neden olur. Çocuklarda ise raşitizm adı verilen rahatsızlığa yol açar. Raşitizm, çocuklarda genellikle aşırı ve uzun süreli D vitamini eksikliğinden dolayı kemiklerin yumuşaması ve zayıflaması olarak tanımlanır. Hastalık; büyüme geriliği, bacaklarda eğrilik, el ve ayak bileklerinde kalınlaşma, göğüs kemiği deformitesi gibi kemik yapısında kalıcı bozukluklara neden olur. Hastalığın yetişkinlerde görülen formuna osteomalazi adı verilir ve kemiklerde kırılmayla seyreder.

D Vitamini Eksikliği Nedenleri Nelerdir? 

Pek çok sebeple D vitamini eksikliği ortaya çıkabilir. Bu sebeplerden bazıları şunlar:

  • Yeterli güneş ışığı almamak, D vitamini eksikliği nedeni olabilir. Oysa güneş ışığına doğrudan ve yeterince maruz kalan deride vücutta ihtiyaç duyulan tüm D vitamini karşılanabilir. Ancak çoğu insan, kapalı alanda çok vakit geçirdiğinden ya da fazla güneş kremi kullanımından dolayı yeterince güneş ışığı alamaz. Özellikle kış aylarından güneşten alınacak D vitamini oranı oldukça düşer.
  • Takviye olarak D vitamini kullanmamak diğer bir eksiklik nedenidir çünkü sadece diyetle alınan yiyeceklerle vücudun ihtiyacı olan miktarı karşılamak oldukça zordur. 
  • Vücutta gebelik, obezite gibi nedenlerle artmış ihtiyaç, D vitamini eksikliğini tetikleyebilir.

Bazı bireyler ise eksiklik geliştirmeye daha yatkındır. D vitamini eksikliği için risk grubunda yer alanlar:

  • Koyu ten rengine sahip bireyler. Ten renginiz koyulaştıkça aynı miktar güneş ışığına maruz kalan daha açık tenli bireylere göre vücutta daha az D vitamini üretilir.
  • Gün içerisinde zamanının büyük kısmını kapalı alanlarda geçiren kişiler. Örneğin; hastane personeli, gece çalışanlar ya da çeşitli nedenlerle evden çıkamayanlar
  • Sürekli cildini kapalı tutan insanlar. Örneğin; sürekli güneş kremi kullanıyorsanız veya cildiniz tamamen giysilerle örtülüyse eksiklik geliştirmeye yatkın olabilirsiniz.
  • Amerika veya Kanada’nın kuzeyinde yaşayan insanlar. Bunun nedeni, ekvatordan uzaklaştıkça güneş ışığının daha kısa sürelerle yeryüzüne ulaşmasıdır.
  • Yaş ilerledikçe cilt incelir, dolayısıyla D vitamini üretimi azalır. Dolayısıyla ileri yaştaki insanlar da risk gubundadır.

Anne sütü ile beslenen ve D vitamini takviyesi verilmeyen bebekler de risk grubundadır. Bebek ya da anne takviye almıyorsa yüksek oranda risk taşır.

  • Gebeler
  • Aşırı kilolu bireyler

D Vitamini Eksikliği Tanısı Nasıl Konur?

Sağlık kuruluşuna başvurduğunuzda doktorunuz tarafından öncelikle D vitamini eksikliğine yönelik sorular sorulur. Genellikle sonrasında 25-hidroksivitamin D düzeyini belirlemek için kan vermeniz gerekir. Vücuttaki D vitamini düzeyinin en iyi göstergesi, 25-hidroksi vitamin D’dir. Çünkü D vitamini kan dolaşımında en çok bu formda bulunur. 25-hidroksivitamin D, cillte üretilen ve yiyeceklerle alınan D vitamini miktarını en iyi yansıtan formdur. Ölçülen D vitamini seviyeleri nanomole / litre (nmol / L) veya nanogram / mililitre (ng / mL) olarak ifade edilir. 

  • Ciddi eksiklik: 30 nmol / L’nin altında (12 ng / mL)
  • Hafif eksiklik: 30 nmol / L (12 ng / mL) ile 50 nmol / L (20 ng / mL) arasında
  • Normal seviyeler: 50 nmol / L (20 ng / mL) ile 125 nmol / L (50 ng / mL) arasında
  • Yüksek seviyeler: 125 nmol / L’den (50 ng / mL) yüksek

D vitamini seviyeniz düşükse ve kemik ağrısı yaşıyorsanız, doktorunuz özel bir test yaptırmanızı isteyebilir. Bu test, kemik sağlığınızın göstergesi olan kemik yoğunluğunu kontrol etmek için yapılır. 

D Vitamini Eksikliği Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Tedavi enjeksiyon ya da ağızdan D vitamini verilerek yapılabilir. Durumunuza, yaşınıza ve eksikliğin şiddetine göre en uygun tedavi seçeneği ve dozu doktorunuz tarafından belirlenir. Enjeksiyon, her gün ilaç almayı sevmeyen ya da unutan bireyler için daha uygun bir seçenek olabilir. Tek doz ilaç enjeksiyonu 6 aylık ihtiyacı karşılayabilir. Ağızdan tedavilerde ise ilacın günlük, haftalık ya da aylık düzenli olarak uzunca bir süre alınması gerekir.

D vitamini takviyelerinin, yağ içeren bir yemekle birlikte alınması öneriliyor. Çalışmalara göre yağ içeren bir yemekle alındığında, aç karnına alınıma göre ortalama %32 daha fazla emilim olduğu bildiriliyor. Eksikliği tedavi etmek için ihtiyaç duyulan D vitamini miktarı, eksikliğin ciddiyetine ve bireysel sağlık risklerine bağlı olarak değişir. Tedaviyle D vitamini depolarını güvenli aralığa getirmek ve düşmeyi engellemek hedeflenir.

D Vitamini Eksikliği Korunma Yöntemleri

D vitamini eksikliğinden korumak için etkili önlemler arasında D vitamini takviyesi ve diyetle D vitamini alımı bulunur. Ciltten sentez ise güneşe yeterince maruz kalmayı gerektirir ve mevsim, enlem, yükseklik, süre ve cilt pigmentasyonu gibi birçok faktöre bağlı olarak değişir.  Uzun süreli güneşe maruz kalmanın cilt kanseri riskini artırması ihtimalinden dolayı bu yöntem eksikliği önlemek için önerilmez.

Çoğu kişi güneşten D vitamini ihtiyacının bir kısmını karşılayabilir. Yiyeceklerde bulunan miktar ise çoğu zaman yeterli değildir. Fakat yine de diyetle de mümkün olduğunca fazla D vitamini almaya çalışmak yararlıdır. Ek olarak bir miktar da takviye almak eksiklikten korunmada faydalıdır. Kendinizde eksikliğe dair belirtilerden şüpheleniyorsanız, erken tanı için bir sağlık kuruluşuna başvurabilirsiniz. 

D Vitamini Nasıl Alınır?

Güneşe maruz kalma, çoğu kişi için D vitamini almanın kolay ve güvenilir bir yoludur. Ellerin, yüzün, kolların ve bacakların haftada 2-3 kez güneş ışığına maruz kalması, hafif bir hastalığın gelişmesi için gereken sürenin yaklaşık dörtte biri kadar sürer. Güneşe çok fazla maruz kalmanın da negatif etkileri söz konusudur çünkü maruz kalma süresi yaşa, cilt tipine, mevsime, günün saatine vb. faktörlere bağlı olarak değişiklik gösterebilir.

Güneş kremi olmadan sadece 6 gün boyunca güneş ışığına maruz kalma, 49 gün boyunca hiç güneş ışığına maruz kalmamayı telafi edebilir. Vücut yağları D vitamini fazlasını yağda depolar ve ihtiyaç olunan dönemde serbest bırakır.

İdeal D Vitamini Seviyesi Nedir?

Düzenli güneş ışığına maruz kalmayan çoğu insan, D vitamini emmede sıkıntı yaşar. Bu yüzden D vitamini içeren multivitaminlerle beraber kemik sağlığını desteklemek faydalı olacaktır.

Önerilen günlük D vitamini ise;

  • 12 aya kadar çocuklar için 400 IU
  • 1-70 yaş arası 600 IU
  • 70 yaşın üzerindeki kişiler için 800 IU seviyelerinde seyretmektedir.

Fakat yaşlılar D vitamini eksikliği riski altındadır. Çünkü güneşte zaman geçirme olasılıkları düşüktür, ciltlerinde güneş ışığını D vitaminine çeviren daha az sayıda reseptör bulunur, besinlerden yeterli D vitamini alamayabilirler ve emiliminde sorun çıkabilir.

D vitamini olmadan kemikler, yumuşak, ince ve kırılgan hale gelebilir. Yetersiz D vitamini ayrıca osteoporoz ve bazı kanser türleriyle bağlantılıdır. Güneş ışığından ve bazı besin kaynaklarından  D vitaminini edinmezseniz, D vitamini takviyesi ihtiyacı doğabilir. D vitamini takviyelerini, yağ içeren bir besinle birlikte almak, daha iyi emilmesini sağlamaktadır.

D Vitamininin Faydaları Nelerdir?

Kanser: Araştırmalara göre d vitamini kalsiyumla birlikte alındığında bazı kanserlerin önlenmesine yardımcı olabilir.

Bilişsel Sağlık: D vitamini takviyesi almak bilişsel işlevi iyileştirmeye yardımcıdır.

Kalıtsal Bozukluklar: D vitamini takviyeleri, ailesel hipofosfatemi gibi D vitamini emiliminin engellenmesi ya da işlenememesinden kaynaklı kalıtsal bozuklukların tedavisi amacıyla kullanılabilir.

Multipl Skleroz: Araştırmalar, uzun süreli D vitamini takviyesinin multipl skleroz riskini azalttığını göstermektedir.

Osteomalazi: D vitamini takviyeleri, kemik mimeral içeriği kaybı, kemik ağrısı, kas zayıflığı, yumuşak kemikler gibi ciddi D vitamini eksikliği olan yetişkinleri tedavi etmek amacıyla kullanılır.

Osteoporoz (Kemik erimesi): Yeterli miktarda D vitamini ve kalsiyum alan kişilerin kemik mineral kaybı yavaşlayabilir, kemik kırıkları azalabilir ve osteoporozu önlenebilir.

Sedef Hastalığı: D vitamini ya da bir D vitamini bileşiğini cilde uygulamak sedef hastalığının tedavi edilmesinde rol oynayabilir.

Raşitizm: D vitamini eksikliği olan çocuklarda gelişir, D vitamini takviyesi ile beraber tedavi edilebilir.

D Vitamini Kaynakları Nelerdir?

D vitamininin temel kaynağı güneştir. D vitamini ultraviyole ışınlarının cilde temasının ardından oluşan bazı metabolik süreçler neticesinde üretilmektedir. Bu sebeple, her gün, yüzler ve kollar açık, güneşin geliş açısına bağlı olarak (en ideal saatler: 11.00-15.00) 20 ila 30 dakika güneşlenme sayesinde yeterli oranda D vitamini üretilebilir. Günlük D vitamini ihtiyacını sadece besinler ile sağlamak mümkün değildir. Çünkü besinlerle günlük ihtiyacın yalnızca %20’si karşılanmaktadır. Bu yüzden güneş ışığından yararlanamayan bireyler büyük risk altındadır. Bu yüzden hekimle bu bilgilerin paylaşılıp, gerekli görüldüğü takdirde de D vitamini takviyesi verilmesi gereklidir.

Koruyucu krem, kıyafetle ve pencere arkasından güneşlenmek, D vitamini üretimini sekteye uğratıyor olabilir. Düzenli bir şekilde uyumak, D vitamininden daha fazla faydalanmanıza olanak tanıyor.

D Vitamini Eksikliği ve Fazlalığında Ne Olur?

Uygun dozda alınan D vitamini genellikle güvenli kabul edilmektedir. Ancak vücuda aşırı doz D vitamini almak zararlı olabilir. 

Fazla miktarda alınan D vitaminine bağlı olarak; mide bulantısı, kusma, iştahsızlık, kabızlık, zayıflık, kilo kaybı, bilinç bulanıklığı, konfüzyon, yönelim bozukluğu, kalp ritmi sorunları, böbrek hasarı gibi rahatsızlıklar görülebilir. Ayrıca yüksek doz D vitamini; doku ve eklem kireçlenmelerine, böbrek taşı oluşumuna, yüksek tansiyona ve kanda kalsiyum artışına neden olabilmektedir.

D vitamini eksikliği, pek çok hastalığa zemin hazırlayabilir. Gündelik hayatta, kapalı ortamlarda çalışma, açık hava aktivitelerinden uzak olma ve yetersiz beslenmeye bağlı olarak D vitamini eksikliğinde artış gözlemlenebilir. D vitamini eksikliğinde;  vücut ağrısı, halsizlik, yürüme güçlüğü, kemik ağrısı, güçsüzlük, saç dökülmesi, baş ağrısı, depresyon, değişken ruh hali, uykusuzluk, gözaltı morlukları, aşırı terleme, kilo vermede güçlük çekme, sürekli üşüme gibi belirtiler hakimdir.

Hamilelikte D Vitamini Eksikliği

Hamilelik döneminde anne ve çocuk sağlığı adına D vitamini kullanımı oldukça önemlidir. Anne karnındaki bebek, kalsiyum ihtiyacını anneden karşıladığı için annenin bu dönemde D vitamini düzeyinin yeterli olması gerekmektedir. D vitamini eksikliği olan anne ve bebeklerin kemiklerinde yumuşama, zayıflama ya da bebeğin kaslarında meydana gelen zayıflık, diş çıkmasında meydana gelen zayıflık da D vitamini ile alakalıdır.

Hamilelikte D vitaminini eksik düzeyde almak, bebek üzerinde kalıcı hasarlar oluşmasına neden olabilmektedir ve doğumdan sonraki vitamin takviyesi ile beraber de tam olarak düzelme sağlanamamaktadır.

Anne adaylarına 12. hafta itibariyle D vitamini takviyesine başlanılmalı ve emzirme döneminin 6. ayına kadar devam edilmelidir.

D vitamini Düzeyinizi Kontrol Altında Tutun!

D vitamini takviyesi alan kişilerin 6 ayda bir vitamin ve kalsiyum düzeyini kontrol ettirmesi gerekir. Yeni başlamak istiyorsanız da öncesinde mutlaka test yaptırmalısınız. Çünkü D vitamini seviyenize bağlı olarak değişen miktarlarda takviye tavsiye edilmektedir.

D Vitamini Yüksekliği Zararlı mıdır?

Her şeyin fazlası vücut için zararlıdır. D vitamini miktarı için de aynı şey geçerlidir ve fazlası zehirlenmelere sebebiyet verebilmektedir.  Yağda depolanan ve idrar ile atılamayan D vitamini için yüksek seviye aralığı 125 nmol / l veya daha fazladır. Yüksek D vitamini seviyesi, organlarda ve yumuşak dokularda kalsiyum birikimlerine yol açabilmektedir. D vitaminin gelişigüzel kullanılması yüksek kan düzeylerine sebebiyet verebilir. Fazla miktarda D vitamini kullanılmasının zararları aşağıdaki gibi sıralanabilir.

  • Doku ve eklem kireçlenmelerine
  • Böbrek taşı oluşumuna ve böbrek hasarına yol açabilmektedir
  • Hipertansiyona yol açabilir
  • Kanda kalsiyum yükselmesine neden olabilmektedir.

Öte yandan fazla D vitamini zehirlenmelere yol açabilmekte ve bu zehirlenme sonucunda gelişen böbrek yetmezliği ve kalp yetmezliği ölüme sebep olabilmektedir. Erken toksisite (zehirlenme) belirtileri kemik ağrıları, sersemlik, ağız kuruluğu, kabızlık, sürekli baş ağrısı, susuzluk, kas ağrısı, iştahsızlık, mide bulantısı, kusma, düzensiz kalp atışı şeklinde görülebilmektedir. Kronik toksisite belirtileri ciltte kaşıntı, mide bulantısı, cinsel isteksizlik, şiddetli mide ağrısı, psikiyatrik problemler, kemik ağrısı, idrarda bulanıklık, gözlerin ışığa karşı hassas olması, kusma gibi durumlarla kendini belli edebilmektedir.

Not: Güneş ışınları, D vitamini fazlalığını yok ettiği için güneşlenme ile D vitamini zehirlenmesi meydana gelmemektedir.

İlgili Yazılar

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir